Jaarlijks wordt op 15 augustus stilgestaan bij het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog in het Koninkrijk der Nederlanden. Alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van toenmalig Nederlands-Indië worden herdacht. Inmiddels zijn er meer dan 2 miljoen Nederlanders met een Indisch oorlogsverhaal in de familie.

Naast het fysieke Indisch Monument in Den Haag, wilde de stichting ook een online plek creëren. Een virtuele plek die aanvoelt als een toegankelijk, modern monument. Een plek van bezinning en reflectie, maar ook van verbinden en verhalen delen. Voor alle generaties. Het hele jaar door, zoals er ook het hele jaar door bloemen bij het Indisch Monument gelegd worden.

Online herdenken

Voorafgaand hebben we onderzoek gedaan naar online herdenken. Want hoe doe je dat? Bij het kleine aantal vergelijkbare sites ligt de focus vooral op het herdenken van de overledenen, door hen te eren door middel van een overzicht van hun namen. Maar tijdens onze gesprekken met de medewerkers van de Stichting en leden van de Indische gemeenschap, zagen we dat deze groep mensen vooral op zoek is naar het delen van verhalen. Op zoek naar de verbinding met elkaar, voelen dat je hier in Nederland niet alleen bent. Ook bij het fysieke monument in Den Haag viel het ons op dat mensen elkaar hier graag ontmoeten, dat ze zich herkennen in elkaar en in de verhalen die ze delen.

Zo besloten we om met indischmonument.nl ons ook juist te richten op de mensen die nu nog leven, en de verhalen uit de Tweede Wereldoorlog uit hun families en vriendenkring te blijven delen met de gemeenschap. In plaats van een monument met namen, creëerden we een monument met verhalen.

De Melati als middelpunt

We hebben een digitale vorm van herdenken bedacht met als middelpunt de Melati, de Indische jasmijn. De bloem, geïntroduceerd in 2005, is in korte tijd omarmd als symbool van respect, betrokkenheid en medeleven. Op indischmonument.nl kunnen bezoekers hun verhalen delen door een persoonlijke Melati achter te laten. Een eigen ervaring, een herinnering aan dierbaren, een aandenken aan slachtoffers. De Melati's komen samen in de organische vorm van een bloem. Op de bloem worden alle toegevoegde Melati's getoond als kleine stippen. Subtiele animaties accentueren het levendige karakter van het herdenkingsmonument. En de vorm benadrukt hoezeer alle ervaringen, verhalen en gebeurtenissen verbonden zijn met elkaar.

De connectie tussen de verhalen komt tot stand, doordat we door de hele site drie niveaus met elkaar verweven: de persoonlijke Melati's die mensen kunnen toevoegen, gecureerde verhalen van de organisatie zelf, en historische gebeurtenissen (thema's). Een slimme taggingmethode koppelt woorden uit de Melati's automatisch aan relevante verhalen en thema's, waardoor kruisverbanden ontstaan. Zo zorgen we ervoor dat gedeelde herinneringen onderdeel worden van een groter verhaal, dat ze verbonden zijn met andere mensen en ervaringen. En blijkt herdenken een gezamenlijke zaak.

Door de vele Melati's te combineren met historisch beeld- en filmmateriaal groeit de website uit tot een dynamisch monument. Een monument dat niet zwaar en statig overkomt, maar licht en levendig.

Exploratieve interface

Een zoekfilter maakt het mogelijk om te focussen op een specifiek type content. Naast vrij exploreren en filteren kan de content ook chronologisch bekeken worden. Om meer beleving en emotie aan deze modus toe te voegen hebben we in plaats van een simpele tijdbalk een aaneengeschakeld beeldverhaal gemaakt. Al scrollend door de geschiedenis, 'vliegt' de bezoeker langs de jaartallen, waarbij zij de content op zich af ziet komen in de vorm van grote foto's. Op welke manier het digitale monument ook wordt bezocht, steeds blijkt hoe rijk het is aan persoonlijke en historische verhalen.

Mobiel en toegankelijk

Technisch partner Q42 ontwikkelde een aparte navigatie waarmee indischmonument.nl ook op mobiel werkt. Tijdens de Indië Herdenking op 15 augustus kunnen mensen dus ter plekke hun eigen Melati toevoegen. Bovendien hebben we samen met Q42 vanaf de start van het ontwikkelproces nagedacht over de toegankelijkheid van de website. Daardoor is navigeren met screenreader of toetsenbord mogelijk, ondanks de complexe animerende en interactieve elementen. Tot slot is er rekening mee gehouden, dat de website in de basis voldoet aan de eisen van Linked Open Data. De data is dus niet opgesloten in een silo maar publiekelijk herbruikbaar, wat goed is voor een eventuele vervolgfase.

Altijd en voor alle generaties toegankelijk

Het was relevant een online herdenkingsplatform te maken, zodat we niet alleen op 15 augustus maar het hele jaar door de verhalen levend houden met middelen die passend zijn voor nu. Online maakt het toegankelijk voor oudere mensen die wat minder mobiel zijn, maar spreekt tevens een jongere doelgroep aan. Het is belangrijk om hen hierbij de betrekken om te blijven herdenken en de verhalen vanuit families te blijven delen. Het idee voor het virtuele monument bestond al voor de coronaperiode, maar deze tijd werkte wel als accelerator om versneld een digitale plek te ontwikkelen.

Toekomst

Op indischmonument.nl is inmiddels een levendig web van meer dan 700 Melati's ontstaan. Veelal aangrijpende en persoonlijke verhalen, herinneringen en dankbetuigingen.

Er wordt continu gewerkt aan de zichtbaarheid en groei van het platform. Onder andere met een groep vrijwilligers die op diverse bijeenkomsten het platform laten zien en mensen enthousiasmeren hun verhalen te delen. Dit alles met als doel om duizenden verhalen in deze monumentale verzameling te genereren en zo gedurende het gehele jaar te blijven herdenken.